"Het einde is één van de leukste dingen"
Hanneke van der Paardt kijkt terug op de antwoorden die ze twee jaar geleden in een interview gaf.
In 2023 zou BANG eigenlijk op Festival Cement spelen. Helaas werd Hanneke toen ziek, maar gelukkig is ze er dit jaar wel om haar solo alsnog te spelen.
Twee jaar geleden vroegen we Hanneke het hemd van het lijf in een interview (te lezen onderaan dit artikel). Hoe kijkt ze vandaag naar de antwoorden die ze toen gaf? Waar staat ze nu als maker, en hoe verhoudt ze zich tot haar jongere zelf? In dit interview leggen we haar woorden van toen naast haar gedachten van nu en onderzoeken we wat er veranderd is—en wat misschien juist hetzelfde is gebleven.
2025
In het vorige interview vertelde je dat theater je was overkomen. Is theater iets dat je blijft overkomen? Hoe kijk je daar nu tegenaan?
Ik denk dat ik bij het lezen van die vraag – en eigenlijk over de hele lijn toen ik het interview terug las – dacht: wat zit je nou al je keuzes te ontkennen schat? Dat vond ik heel grappig.
Aan de ene kant snap ik heel goed waarom ik in dit veld werk en waarom andere mensen dachten dat dit werk bij mij zou passen en anderzijds is een deel ervan toeval en geluk. Soms doe je auditie en kiezen anderen of je iets kan gaan doen of niet en dan kan je het gevoel krijgen dat het je overkomt. Of dat het je wordt aangedaan wanneer je de rol niet krijgt. Het is een beetje zoals wanneer iemand waarop je heel verliefd bent “Ik ook op jou” zegt. En dat je dan denkt: OMG, WAAAAAT WOOOOOOOOW. HUH.
Je sprak toen ook uit, dat je steeds meer van spelen voor een publiek ging houden. Is dat nog steeds zo?
Ik kan echt super veel faalangst hebben. Echt afgrijselijk, dat ik echt denk: laat het stoppen, ik ben een krab in een pan, ik moet hier uit. Twee jaar geleden kreeg ik een heel heftige burn-out. Daarin heb ik allerlei dingen geleerd. Toen heb ik besloten meer en meer dingen leuk te gaan vinden en dat heeft zich alleen maar doorgezet.
Ik heb na de voorstelling al veel in het najaar gespeeld en ik sta er zoveel relaxter in. Ik projecteer veel minder op het publiek; dat ze het stuk haten of dat ze mij haten. Die neiging kan ik wel hebben, om in te vullen wat mensen vinden van mij. Dat is verbeterd, maar het helpt ook dat ik nu heel erg begrijp wat ik doe en waarom ik het doe. Dat ik achter deze monoloog sta, maakt ook een groot verschil in hoe ik me op het podium voel.
Op je 17e had je met potlood op je muur geschreven: “If you don’t get lost, you’ll never find a new route”. Staat die quote daar nog steeds, of wat hangt er nu aan je muur?
Er hangen nu heel veel posters. Die komen van Theaterhaus Jena, waar ik heb gewerkt. De groep waarmee ik daar zat is daar nu weg. Toen ik er in hun laatste week was, ging ik met Andrea van marketing naar de kelder en mocht ik posters uitkiezen die ik wilde hebben. Zo hangen er nu verschillende posters op mijn kamer. Op eentje staat het opschrift “MAKING PLANS” in gele dikke letters, daarboven een roze Lamborghini.
Ik heb ook nog steeds briefjes aan de muur boven mijn bureau. Zoals bijvoorbeeld één die zegt: “als ik elke dag een beetje tekst leer, komt het wel goed” of “blijvende gedragsverandering gebeurt stap voor stap” en daarnaast staat het rooster van het zwembad helemaal overgeschreven. Die briefjes zijn eigenlijk een uiting van ik die mezelf in de hand probeer te houden. Terwijl ik mezelf over het algemeen wel minder in de hand probeer te houden. Zo ben ik bijvoorbeeld na mijn burn-out juist meer gaan drinken. Dat zegt al heel wat als je mij kent.
Heb je er – tussen het interview nu en toen – andere eigenschappen bijgekregen of oude verloren?
Er is super veel gebeurd, ik weet niet of ik eerder in mijn leven zo'n transformatieve periode in zo'n korte tijd heb gehad. Ik heb echt essentiële dingen geleerd. Het belangrijkste wat ik heb geleerd – en ik probeer nooit te cringen van dat woord, want ik meen het bloedserieus – is zelfcompassie. Wat wil zeggen dat ik veel aardiger ben voor mezelf. Dat zorgt ervoor dat ik makkelijker keuzes kan maken, en dat ik ook dingen ben gaan doen die ik al lang wilde maar nooit durfde of waar ik me voor schaamde. Ik zit nu op lindyhop lessen en dat vind ik echt geweldig. En ik ben voor het eerst op een boerderij gaan werken. De energie die ik toen enkel in mijn werk stopte, ben ik nu in mijn hele leven gaan stoppen.
Ben je nog steeds bezorgd om het einde?
Nee, ik sta zo hard achter het einde. Het einde is één van de leukste dingen. Ik ben eerder bezorgd over het begin. Het einde heeft zich echt bewezen. Het begin vind ik moeilijk.
Is er iets veranderd in je werkproces? Twee jaar geleden schreef je dat je veel moest schrappen, bijvoorbeeld in je tekst.
Dat weet ik nog niet. Ik heb nog geen volgende tekst geschreven, maar ik ben van nature heel lang van stof, dus het kan goed zijn dat ik weer moet gaan schrappen. Dat zijn anderen die dat zullen moeten zeggen. Onlangs had ik iets geschreven dat ik goed vond van lengte, maar toen moest de helft blijkbaar worden geschrapt.
Heb je nieuwe inspiratiebronnen opgedaan?
Ik ben nu zo’n cool boek aan het lezen van Rachel Aviv: Vreemden voor onszelf. Oh ja! Ik heb een atelier en dat is echt mindblowing. Zo fijn! Antikraak, dus ook betaalbaar. Maar dat boek gaat dus over psychische stoornissen en de verhalen die ons vormen. Het is zo’n goed boek dat ik niet in één zin kan zeggen waar het over gaat, maar het gaat dus over de sociologische kant van psychiatrie en het psychische, en de verhalen die we over onszelf vertellen. En ook die we aan anderen vertellen. En over de rol van medicatie, over gender, over kleur. Het is niet droog en super interessant geschreven en ik leer heel veel.
Is er een zin die je hebt onderlijnd die je met ons wil delen?
“Er zijn verhalen die ons redden en er zijn verhalen die ons gevangen houden en als je in een ziekte zit, kan het heel moeilijk zijn om te weten wat wat is.”
Heb je nog steeds hetzelfde motto?
In het vorige interview zie ik nu dat dingen best groot voor mij zijn en ik ze daardoor kleiner maak. En nu probeer ik dingen weer groter te maken. Ik herken in het interview een soort coping-techniek van mezelf.
Verder probeer ik vooral op tijd op toneel te zijn. Niet dat ik gewoonlijk te laat ben. Maar nu probeer ik een kwartier te vroeg te zijn. En wat ik elke avond denk, voor ik het podium opga is: Vanavond. Hier. Met jullie.
2023
Waarom ben je begonnen met theater maken?
Ik heb de neiging om hierop te zeggen: het overkwam me. Dat is het wel gewoon deels. Je doet auditie omdat je denkt: misschien kan ik dit wel, misschien wil ik dit wel. En dan word je opeens aangenomen en kom je in een soort stortvloed terecht. Maar: ik hou van schrijven, ik hou van samenwerken, ik hou ook meer en meer van spelen voor een publiek. En ik ontdek dat ik toch best wel wat ideeën heb die ik graag in de wereld wil gaan zetten.
Wat hing er aan de muur van je tienerkamer?
De twee muren boven mijn bed hingen propvol vol foto’s uitgeknipt uit kranten, ansichtkaarten, soms met hele interviews. Ik herinner me foto’s van een expo van Jean-Paul Gaultier, maar ook een beeldreportage over vluchtelingen die hun kanariepietjes meenamen bij het verlaten van hun thuis. Ik schreef ook quotes op de muur, met potlood. Dingen als: ‘if you don’t get lost, you’ll never find a new route’. Een heel romantische tiener in elk geval.
Wat vind je een kenmerkende eigenschap van jezelf?
Ik kan véél nadenken en overdenken, dat is soms leuk, want soms gaat het (over)bewustzijn zó ver dat het weer grappig is of een bron voor een tekst, soms ook echt stom, want veel wordt ingewikkeld.
Uit welke nood is het idee van de voorstelling geboren?
Zonder oneerbiedig te zijn, maar ik ga op een gegeven moment zitten en ga schrijven. Het was bij deze voorstelling niet dat ik een nood voelde en dat hij toen ontstond, er kwam een tekst, en toen kwam de nood, en toen kwam de voorstelling. De Nood: het is goed om te praten en te lachen en te denken over angst. En ik vind het goed dat ie er nú is en niet als ik 45 ben, dat het een voorstelling is door iemand die jong is en die nog zelf half in de angst zit waar ze over probeert te spreken.
Welke vraag stelde je jezelf tijdens de repetitieperiode het meest?
Wat kan ik nog schrappen? En, hoe ga ik eindigen???
Wat is je favoriete kwaliteit in een speler?
Ik hou van spelers die er zijn, en het tegelijkertijd grappig vinden dat ze er zijn. Er staan, én naast zichzelf staan, en er dan opeens weer hélemaal staan. In het moment kunnen zijn en kunnen reflecteren op het moment, bijna tegelijkertijd. Klinkt een beetje vaag he?
Aan wie ben je schatplichtig?
Allemaal fantastische boekenschrijvers. Te veel om op te noemen. Nicolien Mizee, zij is wel echt te gek. En Lizzy Timmers, ik vroeg haar iets te begeleiden op de toneelschool, toen deed ik een stage bij haar in Jena (Duitsland) en toen ging ik na school voor bijna anderhalfjaar daarheen. Daar heb ik ook de tijd gekregen om deze tekst te schrijven en nu de mogelijkheid gekregen om deze voorstelling te maken. Dat zijn nogal wat mogelijkheden, die door mijn ontmoeting met Lizzy zijn ontstaan.
Wat is je favoriete motto als maker?
Lizzy zegt wel eens als ik heel zenuwachtig ben voordat ik moet spelen: het is gewoon centjes verdienen. Dat werkt best ontnuchterend.
Voor schrijven en maken: gewoon gaan zitten en beginnen. Kwantiteit kwantiteit kwantiteit, tijd tijd tijd erin stoppen. En dan weghalen weghalen weghalen.
BANG
Je bent negentien, net op kamers, net begonnen aan een nieuwe opleiding, en opeens ben je bang. Eerst hoop je nog dat het alleen een MDMA-dip is, maar dan… dan blijf je bang.
Bang voor spiegels, bang voor ogen, bang voor mensen op straat die dingen roepen. Je schrikt je kapot als je een hard geluid hoort. Als je een semi-enge misdaadfilm ziet en er een schot wordt gelost. Je checkt of jij niet ook denkt dat er een betekenis ligt achter de cijfers en letters op de nummerborden van de auto’s. Of de stemmen die je door het openstaande raam hoort geen stemmen in je hoofd zijn.
Op je 25ste ga je er voor zitten en doe je een poging de afgelopen jaren te vatten. Gaat het nou eigenlijk een beetje beter met je, of ga je gewoon tot je dood in deze eindeloze angst blijven zitten?
In de monoloog BANG trekt Hanneke van der Paardt haar leven uit elkaar en probeert ze vervolgens de hele zooi weer in elkaar te zetten. BANG gaat over die bizarre jaren wanneer je net weg bent bij je ouders, maar nog nergens anders echt aangekomen bent. Over hoe angst ons in die jaren keihard kan pakken en over wat je dan in godsnaam moet gaan doen.
Het werk van Hanneke is talig en transparant, met als uitgangspunt een tekst met autobiografische neigingen. De mensen op de vloer denken hard en diep na en leggen dat hele denkproces bloot door zichzelf voortdurend te bevragen, onderuit te halen en uit te lachen. Hanneke laat zich graag inspireren door schrijvers als Sheila Heti, Nicolien Mizee en Maggie Nelson.